เรื่องน่ารู้

การย้อมสีธรรมชาติด้วยพลังงานแสงอาทิตย์               

สำหรับการย้อมสีธรรมชาติ  ผ้าที่ชาวบ้านนิยมย้อมสีธรรมชาติกันทั้งจังหวัดก็คือ  ผ้ามัดหมี่โฮล  ส่วนหมู่บ้านที่นิยมย้อมสีธรรมชาติ  ไม่ว่าจะเป็นผ้ามัดหมี่ชนิดใด  คือบ้านนาแห้ว  ตำบลสวาย  อำเภอเมือง   ในการย้อมสีธรรมชาตินี้  ไม่สามารถต้มได้  เพราะสีจะไม่ติดผ้าไหม  วิธีการย้อมก็คือ  ใช้อ่างดินจำนวนหลายใบ  ซึ่งผสมสีต่าง ๆเอาไว้กลางแดด  เมื่อแดดร้อนได้ระดับ  ซึ่งผู้ย้อมสามารถรู้ได้ด้วยความชำนาญ  เขาก็จะย้อมเส้นไหมได้  แต่ถ้าหากแดดไม่มี  จะไม่สามารถย้อมได้  เราจึงเรียกวิธีการย้อมผ้าไหมนี้ว่า  การย้อมผ้าไหมสีธรรมชาติด้วยพลังงานแสงอาทิตย์
สำหรับต้นไม้ที่ให้สีธรรมชาตินั้น  มีมากมายนับร้อยชนิด  บางชนิดให้สีจากเปลือก  ราก  ใบ  ดอก  แก่น  หรือผล  ทั้งนี้แล้วแต่ชนิดของไม้อีกด้วย  แต่เท่าที่ประมวลได้มีดังนี้
สีแดง  จาก รากยอป่า  มะไฟ  เปลือกที่หุ้มเมล็ดคำแสด  แก่นฝาง  เปลือกสมอ  ไม้เหมือด  เม็ดสะตี  ใบสัก  เปลือกสะเดา  เปลือกของรากยอบ้าน  ดอกมะลิวัลย์  แก่นมะกล่ำต้น  แก่นประดู่  เปลือกส้มเสี้ยว  เนื้อหุ้มเมล็ดพุดซ้อน  ครั่ง
สีเหลือง  จาก  หัวขมิ้นชัน  ขมิ้นอ้อย  แก่นไม้พุด  ดอกกรรณิการ์  รากฝาง  ใบมะขาม  ผลดิบมะตูม  ใบหรือเปลือกมะขามป้อม เปลือกของผลมังคุด  แก่นของรากยอบ้าน  ดอกผกากรอง  เปลือกมะพูด(ปะโหด)    แก่นเข (แกแล)  ใบเสนียด  แก่นแค  แก่นฝรั่ง  แก่นสุพรรณิการ์  แก่นต้นปีบ  หัวไพร  ต้นมหากาฬ  ใบขี้เหล็ก  แก่นขนุน  ลูกมะคาย  ต้นสะตือ  ใบเทียนกิ่ง
สีน้ำตาล   จาก  เปลือกไม้โกงกาง  เปลือกสีเสียด  เปลือกพยอม  เปลือกของผลทับทิม  เปลือกคาง  เปลือกโปงขาว  เปลือกสนทะเล  เปลือกแสมดำ  เปลือกนนทรี  เปลือกฝาดแดง  เปลือกมะหาด  เปลือกเคี่ยม  เปลือกติ้วขน  เปลือกและผลอาราง  เปลือกและผลตะโก  แก่นคูณ  แก่นทองหลาง
สีน้ำเงิน  จาก  ดอกอัญชัน  ลูกหว้า  ดอกกระเจี๊ยบแดง  ดอกเข็ม  รากพิลังกาสา  ต้นและใบคราม  เถา  และใบเถาคัน  แก่นลำดวน
สีเขียว   จาก  ใบหูกวาง  เปลือกเอกา  เปลือกต้นมะริดต้น  เปลือกสมอ  เปลือกกระหูด  ใบเลี่ยน  เปลือกสมอพิเภก  ใบตะขบ  เปลือกเพกา
สีดำ  จาก  ผลสมอพิเภก  ผลมะเกลืออ่อน  ใบกระเม็ง  ผลมะกอกเลื่อม (มะเกิ้ม) เปลือกรกฟ้า (ครี้) ผลตับเต่า (มะเมียง) ผลคณฑา  ผลมะยมป่า  เปลือกมะขามเทศ
สำหรับวิธีการทำสี  ใช้วิธีการง่าย ๆ ถ้าเป็นแก่นไม้  รากไม้  เปลือกไม้  ก็สับให้เป็นเศษเล็ก ๆ เสียก่อน  แต่ถ้าเป็นผล  ดอก  ใบ  ก็ใช้วิธีการคล้ายคลึงกัน  หลังจากนั้นก็นำไปต้ม  จนเคี่ยว  สีจากต้นไม้หลายชนิดสามารถเก็บไว้ในรูปผงได้  ส่วนวิธีการย้อมสีนั้น  ความจริงน่าจะเป็นเรื่องไม่ยากนัก  แต่ตามความเป็นจริงแล้วนับว่าเป็นเรื่องที่ยุ่งยากมากทีเดียว  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการย้อมผ้าไหม  เพราะถ้าหาก วิธีการไม่ถูกต้อง  อุณหภูมิไม่เหมาะสม  ก็ไม่สามารถย้อมติดได้  นี่คือปัญหาหนึ่ง   ที่ทำให้คนมานิยมย้อมสีเคมีกันมากในปัจจุบัน  เพราะย้อมง่าย อย่างไรก็ตาม  ถ้าหากท่านผู้ใดสนใจที่จะศึกษาเรื่องการย้อมสีไหมจากเปลือกไม้อย่างจริงจัง  ก็ควรจะหาโอกาสไปศึกษาด้วยตนเอง  ที่บ้านนาแห้ว  ตำบลสวาย  อำเภอเมืองสุรินทร์  จังหวัดสุรินทร์

(หมายเหตุ การย้อมผ้าไหมสีธรรมชาติด้วยพลังงานแสงอาทิตย์   ที่บ้านนาแห้วแห่งจังหวัดสุรินทร์  มีมาตั้งแต่ชั่วอายุคน ต่อชั่วอายุคนสืบ ๆ กันมา  จะเป็นเวลา 1,000 ปี  หรือ 100 ปี  ยังไม่มีหลักฐานที่จะยืนยันได้  และยังเป็นวิทยาศาสตร์แรกคลอดระดับชาวบ้าน  ซึ่งป้องกันไม่ให้เกิดโรคมะเร็ง  และโรคผิวหนังบางชนิดได้  ถ้าท่านไปท่องเที่ยวจังหวัดสุรินทร์  หรือไปท่องเที่ยวประเทศกัมพูชา  ผ่านจังหวัดสุรินทร์  ควรจะแวะดูมรดกทางวัฒนธรรมของมนุษย์โบราณที่ยังดำรงอยู่นี้)